سرفصل پیشنهادی آموزش کامپیوتر در مدارس

مخاطب این نوشتار معلمینی هستند که در مدارس (پایه ششم دبستان، متوسطه اول، متوسطه دوم) عهده دار آموزش کامپیوتر در مدارس برای دانش آموزان شده‌اند. البته معلمین شیمی، ریاضی و فیزیک و ... که مایلند در دنیای کامپیوتر برخی از دروس را برای دانش آموزان شبیه سازی کنند و سناریوهای مختلف را به سادگی در کامپیوتر آزمایش کنند هم از مخاطبین این مقاله هستند.

سرفصل‌های متداول برای شروع کامپیوتر با توجه به آنچه در کتاب‌‌های درسی کار و فن‌آوری آمده است (ششم دبستان، متوسط اول) را می‌توان فاقد جذابیت، خلاقیت و یا نوآوری دانست و در بسیاری از موارد فقط جنبه دستورالعمل دارد. مانند:

1) از دانش آموز ششم دبستان خواسته می‌شود که فونت نصب کند!

2) از دانش آموز ششم دبستان خواسته می‌شود که اندازه صفحه نقاشی را 800*600 پیکسل کند!

3) به دانش آموز ششم دبستان نحوه تایپ 10 انگشتی را آموزش می‌دهند!

4) دانش آموز ششم دبستان در word یک بروشور سه لتی را طراحی کند!

5) در کتاب درسی پایه هفتم مفاهیم کلی مانند ارتباطات و کمی پاورپوینت مطرح می‌شود.

در کنار این موارد، باید گفت که موضوعاتی کاملا اشتباه به دانش آموزان تلقین می‌شود. یکی از آن موارد که در کتاب پایه ششم و هفتم تاکید شده است استفاده از نرم افزار paint برای ساخت و یا ایجاد تصویراست! (برای من جای شگفتی دارد که آیا مولفین محترم نمی‌دانند که افراد در سازمان‌ها از paint برای رسم و ایجاد/کشیدن تصاویر استفاده نمی‌کند و معمولا از پاورپیونت برای ترسیم تصاویر استفاده می‌شود.)

تصویر صفحه 19 کتاب کار و فن آوری پایه هفتم دوره اول متوسطه:

تصویر زیر از کتاب «کار و فن آوری» پایه ششم (سال 1399) گرفته است و در آن مسئله‌ای بسیار پیش پاافتاده مطرح می‌شود و شاید مناسب آموزش پیش دبستانی باشد تا مقطع ششم.

همچنین اشتباه واضح «از هر شکل، همیشه یک پیکان خارج می‌شود» غیر قابل اغماض است. (در شکل لوزی 2 پیکان داریم) :

متاسفانه نویسندگان محترم با این مسئله‌ها و یا آموزش نحوه روشن کردن کامپیوتر (صفحه 4 کتاب کار و فن آوری پایه ششم) به جای کودکان قرن 21 که اصطلاحا «بومی تکنولوژی» نامیده می‌شوند، مخاطب خود را افراد کهنسال فرض کرده‌اند. بچه‌های امروز حتی در دورافتاده‌ترین مناطق با رادیو آشنا هستند. در ضمن آنکه حتی اگر فرض کنیم که هرگز کامپیوتری ندیده باشند، روشن کردن کامپیوتر را به صورت غیر مستقیم در اولین باری که ببینند، خواهند آموخت و نیازی به هدر دادن صدها برگ کاغذ چاپی نیست.

و یا در نمونه زیر می‌بینید که در تعریف سیستم عامل آمده است که «بتوانیم با رایانه بهتر کار کنیم». من بعید می‌دانیم که مولفین ندانند که تعریف سیستم عامل چیست. اما اینکه اینگونه موضوع جدی و مهمی سرهم بندی شود و تعریف کاملا اشتباهی داده شود، قابل قبول نیست. حداقل می‌توانستند از ارائه تعریف سیستم عامل خودداری نمایند. (حتی تعریف واژه پرداز هم دقیق نیست و تعریف ارائه شده بیشتر برای text editor ها صادق است تا Word و کافی بود تا کلمه «صفحه آرایی» به این تعریف اضافه شود).

و اما شاهکار مولفین در تعریف زیر آشکار می‌شود. باور پذیر نیست که نگارندگان کتاب فرق واژه «داده‌ها» و «اطلاعات» را ندانند و همچنین ندانند که همه چیز 0 و 1 است و هنگامی که برای سخت افزاری فرستاده می‌شوند این 0 و 1 ها را به صورت، صدا رنگ و یا تصویر می‌بینیم. راستی تکلیف «صدا» چه می‌شود.

با توجه به دلایل ذکر شده پیشنهاد می‌شود که تدریس اسکرچ (زبان برنامه نویسی اسکرچ) به عنوان یک راه حل مناسب برای تدریس در مدارس در نظر گرفته شود:

1) اسکرچ بسیار جذاب طراحی شده است. در کنار صدها تصویر و عکس، نواختن صدای 21 ساز موسیقی در آن تعبیه شده است.

2) کار با اسکرچ بسیار ساده است.

3) اسکرچ امکان پیاده سازی بسیاری از خلاقیت‌ها و تخیلات را به دانش آموزان می‌دهد.

4) اسکرچ باعث می‌شود تا دانش آموزان علم و دانش کامپیوتر را بیاموزند.

5) نصب اسکرچ ساده و رایگان است.

6) اسکرچ به زبان فارسی ترجمه شده است.

شروع تدریس زبان برنامه نویسی اسکرچ در کلاس

به عنوان یک آموزگار ممکن است که شما با اسکرچ، کامپیوتر و برنامه نویسی آشنا نباشید. باید بگویم که کار و آموختن و یادگیری اسکرچ بسیار ساده است. برای شروع تدریس اسکرچ و یا معرفی آن (برای اولین بار) در یک کلاس پیشنهادهای زیر را در نظر داشته باشید:

1) اگر اینترنت دارید، از آدرس scratch.mit.edu/explore/projects/all برخی از پروژه‌ها را باز کنید و اجرا کنید و سپس نگاهی به برنامه آن‌ها بیندازید. (برخی از پروژه‌ها کمی سنگین هستند و باز شدن آنها طول می‌کشد، بهتر است قبل از کلاس چند تا را انتخاب کنید).

2) چند فیلم ابتدایی آموزش اسکرچ فرساران را مشاهده نمایید و یکی از تمرین‌ها را (مانند رسم یک مربع) در کلاس انجام دهید.

3) از یکی از والدین دانش آموزان که برنامه نویس است (یا با کامپیوتر تخصصی کار می‌کند) دعوت کنید که فیلم‌های اول آموزش اسکرچ فرساران را ببیند و در کلاس برای دانش آموزان اسکرچ را توضیح دهد.

4) از والدین دانش آموزان و یا دانش آموزانی که به کامپیوتر علاقه دارند بخواهید که یکی از "کارت‌های" اسکرچ را از قبل تمرین کنند و در کلاس توضیح دهند. برای شما تمامی این کارت‌ها را ترجمه کرده‌ایم و در این صفحه قرار داده‌ایم.

5) نگاهی به سایت اسکرچ و همچنین sip.scratch.mit.edu بیندازید.

6) در وب سایت‌هایی مانند www.edx.org می‌توانید دوره‌های آموزش انگلیسی اسکرچ را ببیند. (پیشنهاد می‌شود که پس از مطالعه دوره اسکرچ فرساران این کار صورت گیرد.)